Buteyko, yoga en meditatie

De Buteyko ademhaling helpt je om een gezonde manier van ademhalen aan te leren. Het focussen op de ademhaling doet misschien ook denken aan meditatie en yoga. Zowel bij yoga als meditatie kom je in een ontspannen staat en dit helpt om gedachten te kunnen loslaten. Is dit ook de kracht van Buteyko of is deze techniek toch niet hetzelfde?

Yoga en ademhalingsoefeningen

Bij yoga draait het om de verbinding tussen ademhaling, energie en bewustzijn. Volgens deze eeuwenoude leer is je ademhaling verbonden met je levensenergie (Prana). Door je ademhaling onder controle te krijgen, heb je ook meer controle over de energie. Yoga bestaat uit fysieke oefeningen, de asana’s. Dit zijn verschillende houdingen, waarmee je werkt aan lenigheid, kracht, evenwicht en lichaamsbewustzijn. Tijdens deze oefeningen probeer je je adem rustig en ontspannen te houden.

Er zijn ook speciale ademhalingsoefeningen. Deze heten Pranayama. Je doet ze zittend en concentreert je volledig op je lichaam en de stroom van de adem. Er zijn allerlei verschillende oefeningen die je kunt doen. Ze hebben allemaal een ander effect op je lichaam en je geest. Sommige doen de energie flink aanwakkeren, anderen brengen deze tot rust.

Voorbeelden van Pranayama oefeningen:

Bhastrika ademhaling

In het Nederlands de blaasbalg genoemd. Na een inademing gebruik je je buik als blaasbalg om actief te kunnen uitademen. Je trekt je buik naar binnen, waardoor de adem snel naar buiten komt. Je herhaalt dit in een kort, snel ritme.

Kumbhaka

Dit is het langer maken van de adempauze. Je kunt deze na een uitademing, na een inademing of middenin de adembeweging toepassen. Je probeert de pauze steeds wat langer te laten duren.

Volledige ademhaling 

Je ademt rustig en bent met je bewustzijn bij elk onderdeel van de ademhaling. Laat je buik uitzetten bij de inademing, laat meer lucht binnenkomen, zodat ook je ribben uitzetten. Adem door totdat je longen vol zijn. Laat de lucht nu weer ontsnappen en voel hoe je ribben terugzakken, je middenrif weer omhoog komt en je buik weer inkrimpt.

Het is belangrijk dat je langzaam went aan deze andere manier van ademhalen. Je zou moeten beginnen met een minuutje oefenen en dan stoppen. Je bouwt zo de lengte rustig op.

Meditatie en de ademhaling

De ademhaling kan een houvast zijn tijdens meditatie. Er zijn vele vormen van meditatie, maar ze zijn allemaal bedoeld om de stilte van de geest te ervaren. Meditatie is al eeuwenoud. De technieken zijn bedoeld om afstand te kunnen nemen van je gedachten. Vroeger hadden mensen blijkbaar ook al een onrustige geest, maar met alle indrukken en informatie die er nu op ons afkomt, is dit misschien nog wel erger. Onze gedachten gaan non-stop door en we kunnen er daadwerkelijk last van hebben. Vaak zijn ze helemaal niet positief en gaan ze in rondjes. Daar kan meditatie bij helpen.

Je kunt mediteren om tot rust te komen. Gedachten kunnen nog steeds opkomen, maar je laat ze direct weer los. Je kunt afstand nemen en zien dat je niets met je gedachten hoeft te doen. Je gaat de verbinding zien tussen gedachten en emoties. Er zijn meerdere meditatie technieken. De eenvoudigste (die niet eenvoudig is), is stil te zitten en je gedachten te observeren. Dat is alles. Maar simpel is het niet. Want je bent gewend in je gedachten op te gaan. Daarom kun je je ook focussen op de ademhaling, dat geef je je geest iets om zich aan vast te houden.

Hoe je ademhaalt is voor meditatie in feite niet belangrijk. Door je concentratie te richten op de bewegingen van de adem kom je vaak vanzelf al meer tot rust. Je ademhaling kan rustiger worden en je voelt je vaak wat meer ontspannen. De adembewegingen worden minder hevig. Tijdens momenten van stress ga je vaak door je mond ademhalen. Ga je mediteren, dan haal je over het algemeen adem door je neus.

Er zijn veel verschillende manieren om te mediteren. De meest bekende en eenvoudige vorm is rechtop zitten en je richten op de ademhaling. Je voelt hoe deze je lichaam subtiel laat bewegen. Je kunt je ademhalingen ook tellen, maar dat is niet verplicht. Het geeft je geest wel een extra houvast. Je kunt ook je aandacht richten op een kaarsvlam, een mantra of een beeld. Andere meditatieoefeningen zijn visualiseren en mindfulness meditaties, zoals de bodyscan.

Hoe kijkt Buteyko tegen ademhaling aan?

In de jaren vijftig van de vorige eeuw deed dokter Buteyko onderzoek naar de invloed van de ademhaling op het lichaam. Hij kwam erachter dat er veel lichamelijke klachten waren, die werden veroorzaakt door een verkeerde ademhaling, namelijk te snel en te diep ademhalen. Dit heet chronische hyperventilatie.

Als je te diep en te snel ademhaalt, raakt het lichaam uit balans. Je stoot namelijk teveel CO2 uit, een gas dat nodig is om zuurstof te kunnen opnemen in je cellen. Dit kan problemen veroorzaken van astma, apneu, COPD, ADHD, hoge bloeddruk, eczeem tot slaapproblemen en stress. Deze klachten kun je verminderen of zelfs kwijtraken, door je ademhaling aan te passen. Een langzame, rustige ademhaling die bijna niet waarneembaar is, zorgt ervoor dat je lichaam alle zuurstof binnenkrijgt die het nodig heeft.

Je kunt de Buteyko ademhaling leren in een cursus. Onder begeleiding van een trainer leer je een nieuwe techniek om adem te halen. Dat kost eerst nog best wat moeite. Je hebt natuurlijk je leven lang op een bepaalde manier ademgehaald en dat deed je vrijwel onbewust. Je zult er de tijd voor moeten nemen om op de Buteyko manier adem te leren halen.

Is de Buteyko ademhaling een vorm van meditatie?

Deze focus op ademhalen lijkt wel wat op meditatie. Maar is het ook hetzelfde? Als je kijkt naar het beoogde doel van de beide technieken niet. Buteyko heeft de ademmethode in principe ontwikkeld, met het doel je lichamelijke gezondheid te verbeteren. Je past de ademhaling aan om ervoor te zorgen dat de cellen van je lichaam voldoende zuurstof krijgen. Het is ook de bedoeling dat je deze manier van ademhalen uiteindelijk automatisch gaat toepassen.

Meditatie doe je vooral om mentaal te ontspannen en (eventueel) voor spirituele ontwikkeling, zoals in contact komen met je diepere zelf en je verbonden te voelen met de wereld en al het leven om je heen. Je kunt merken dat je afstand kunt nemen van de gedachten in je hoofd en je ervaart minder stress. Dit heeft ook een positief effect op je lichaam, maar in eerste instantie is meditatie een manier om geestelijk tot rust te komen.

Toch zijn er wel raakvlakken tussen de twee technieken. En Buteyko kan zelfs helpen om je meditatie te verbeteren. Het is namelijk zo, dat het best lastig kan zijn om te mediteren. Als je je ademhaling gebruikt om te mediteren kan het juist zo zijn dat deze onrustiger wordt, terwijl het toch de bedoeling is dat deze meer ontspannen wordt. Hoe meer je je aandacht hierop richt, hoe meer de ademhaling verandert en sneller wordt. Dit kan ervoor zorgen dat mediteren niet lukt.

Als je de Buteyko ademhaling hebt geleerd, gaat mediteren vaak gemakkelijker. Ten eerste kun je door deze manier van ademhalen stress verminderen. Doordat je hersenen en andere delen van je lichaam meer zuurstof krijgen, (zuurstofgebrek veroorzaakt een stressreactie) zul je je vanzelf minder gestrest voelen. Maar ook kun je actief zorgen voor een ontspannen ademhaling. Dit helpt om beter in een meditatieve staat te komen.

Tijdens het mediteren wordt je ademhaling zacht en rustig. Je kunt deze bijna niet meer waarnemen. Dit is dezelfde ademhaling die je leert tijdens een Buteyko cursus. In die zin heeft meditatie dus wel overeenkomsten met Buteyko. Gezien het feit dat de Buteyko ademhaling een ander doel heeft dan meditatie is het niet hetzelfde. Maar ze kunnen elkaar wel degelijk aanvullen en een positieve invloed hebben op elkaar.

Wat is Buteyko’s mening over yoga?

Er wordt vaak gezegd dat Buteyko en yoga tegenpolen van elkaar zijn. Buteyko was tegen de diepe ademhaling, maar bij yoga is een diepe ademhaling gebruikelijk. Maar als je beter kijkt naar wat Buteyko bedoelde en wat er bij yoga gedaan wordt, blijkt dat ze helemaal niet tegenover elkaar hoeven te staan.

Tijdens yoga oefeningen wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de buikademhaling. Je wordt gestimuleerd om diep adem te halen. Maar dit is niet hetzelfde als chronische hyperventilatie. Als je daar last van hebt, gebruik je voornamelijk de borstademhaling. Bij yoga probeer je zoveel mogelijk de buikademhaling toe te passen. Sowieso is het nooit de bedoeling dat je gaat hyperventileren. Ook adem je bij yoga niet snel, maar juist ontspannen en rustig.

Tijdens Pranayama, de ademhalingsoefeningen, worden allerlei verschillende ademtechnieken gebruikt. Tijdens sommigen daarvan haal je wel snel adem (zoals de Bhastrika ademhaling) en je kunt ook de adembewegingen zien. Soms kun je de ademhaling goed horen. Het bijzondere van Pranayama is dat je niet alleen met de adem werkt, maar ook met energie. Ze zijn bedoeld om een bepaald effect te hebben op je lichaam en geest.

Het is zeker niet de bedoeling dat je langdurig op deze manier ademhaalt. Je doet ze alleen kortdurend en het wordt ook aangeraden om deze oefeningen onder begeleiding van een goede yogainstructeur doen. Daarom zijn Pranayama oefeningen heel wat anders dan de Buteyko ademhaling.

Veel van de misverstanden over Buteyko en yoga ontstaan door een verwarrende terminologie. Buteyko was geen tegenstander van yoga, hij wist hoe waardevol de oefeningen zijn. Het is echter wel zo dat je op moet letten dat je yogainstructeur goed opgeleid is en weet wat hij of zij doet.

Tegenwoordig zijn er veel yoga opleidingen die je in een of twee jaar afrondt en waarbij je alleen de basiskennis leert over hoe je een houding uitvoert. Als je yogainstructeur dan alleen maar aangeeft dat je goed diep moet ademhalen is dat niet wat yoga inhoudt. Dan mis je de kern en de rijke achtergrond die yoga heeft. Yoga kan juist veel bijdragen aan een goede ademhaling, zoals Buteyko die ook leert.