Een gezonde ademhaling voor kinderen

Op deze website kun je veel lezen over het belang van een gezonde ademhaling bij volwassenen. Maar voor kinderen is dit net zo belangrijk. Ook zij kunnen de Buteyko ademhaling leren, waardoor een groot aantal klachten verminderd kunnen worden of zelfs kunnen verdwijnen.

Om een kind een andere manier van ademhalen te helpen leren, zul je dat anders moeten aanpakken dan bij volwassenen. Het is belangrijk aan te sluiten bij de belevingswereld van een kind. Maar kinderen pikken de informatie snel op en kunnen door hun flexibele houding sneller veranderingen bewerkstelligen dan volwassenen. Heeft jouw kind astma, ADHD of buikklachten? De Buteyko ademhaling kan veel verlichting brengen.

Waarom Buteyko bij kinderen?

Een verkeerde ademhaling kan voor veel problemen zorgen. Dit is niet alleen bij volwassenen zo, maar ook bij kinderen. Baby’s kunnen de gewoonte ontwikkelen met hun mond open te slapen en naarmate kinderen ouder worden, wordt ook hun ademhaling te snel en te diep. Net als bij volwassenen ontstaat er chronische hyperventilatie.

Deze manier van ademhalen verstoort de balans van het lichaam. Te diep en te snel ademhalen zorgt voor een tekort aan CO2, wat op zijn beurt weer leidt tot een tekort aan zuurstof. In het kort gebeurt er dit: als je te snel ademhaalt, neem je veel zuurstof op, maar bij het uitademen stoot je veel CO2 uit. Deze CO2 is in je lichaam nodig om de zuurstof op te kunnen nemen. Ondanks dat je dus wel zuurstof in je bloed hebt, kan je lichaam er niets mee.

Ons lichaam heeft altijd zuurstof nodig, je cellen kunnen gewoon niet overleven zonder. Het tekort hieraan veroorzaakt verschillende problemen: je kunt astma ontwikkelen, slaapproblemen zoals snurken, maar ook ADHD of angstaanvallen. Bij kinderen kan de ademhaling dus het achterliggende probleem zijn van druk gedrag, een slechte concentratie, allergieën of astma.

Nu vraag je je misschien af hoe je kunt zien of je kind last heeft van chronische hyperventilatie. Observeer je kind en kijk of je de volgende kenmerken kunt waarnemen:

• Vaak ademhalen met een open mond
• Vaak de neus ophalen
• Je kunt de schouders zien bewegen bij het ademhalen
• Ademhalen kost moeite
• Je kunt je kind horen ademhalen (zuchten, een zware ademhaling)
• Ademt diep in voor hij of zij gaat praten
• Houdt regelmatig de adem in

Een gezonde manier van ademhalen leren

Het is belangrijk om op een gezonde manier adem te halen. Ook kinderen kunnen dit (redelijk eenvoudig) leren. Wat houdt een gezonde ademhaling in?

Dokter Buteyko heeft veel onderzoek gedaan naar de invloed van de ademhaling op ons lichaam. Je hebt al kunnen lezen wat chronische hyperventilatie kan veroorzaken. Een ademhaling die bij ons lichaam past, ziet er heel anders uit. Een gezonde ademhaling voedt ons lichaam, het voorziet je van alle zuurstof die je nodig hebt. De balans tussen CO2 en zuurstof herstelt zich en daardoor ook alle andere systemen binnen het lichaam.

Ademhalen door je neus is hierbij essentieel. Als je door je mond ademt, neem je automatisch teveel zuurstof op. Adem je via je neus, dan is je ademhaling rustiger en kun je niet te diep en te snel ademhalen. Het is ook veel gezonder: de lucht wordt gefilterd en verwarmd. Met de Buteyko ademtechniek kun je leren minder diep en snel te ademen, en toch veel zuurstof op te nemen. De bewegingen die je maakt zijn kalmer. Ook je kind kan, samen met jou als ouder een cursus volgen om dit te leren.

Vroeg beginnen met een gezonde ademhaling (Baby’s van 0 tot 2 jaar)

Als je je kind van het begin af aan leert op een juiste manier te ademen, dan kun je problemen voorkomen. Dokter Buteyko, de grondlegger van de Buteyko ademhaling, was een voorstander van het inbakeren. Het was lange tijd gebruikelijk om je kind in te bakeren als het ging slapen, maar deze gewoonte raakte de laatste jaren steeds meer in onbruik. Dat kwam door de nadruk die kwam te liggen op vrijheid en het gevoel dat inbakeren die vrijheid beperkte.

Toch is inbakeren een heel goede manier om een gezonde ademhaling te stimuleren. Het voorkomt dat je kind te diep zal ademhalen. Tijdens de slaap ga je automatisch dieper ademhalen, vooral als je op de rug ligt (wat tegenwoordig voor baby’s als de veiligste manier geldt). De doeken zitten redelijk strak om het lichaam van het kind heen en beperken een overmatig uitzetten van de borst. Zo zal het kind dus vanzelf rustig en niet te diep ademhalen. Verder helpt het inbakeren een baby ook makkelijk tot rust te komen.

Zowel overdag, als wanneer je kind in bed ligt en in slaap is gevallen, kun je erop letten dat zijn of haar mond dicht blijft. In ontspanning zakt de mond vaak open (dit is ook bij volwassenen zo). Met je vinger kun je het mondje zacht dicht drukken. Een speen is ook een goede manier om de neusademhaling te bevorderen.

Het viel Buteyko ook op dat veel ouders nogal overbeschermend zijn. Ze kleden hun kinderen vaak te warm aan. Kleine kinderen hebben een hoog metabolisme, wat er voor zorgt dat ze zelf goed warm kunnen blijven. Een te warme omgeving of te warm gekleed zijn, is voor een kind niet goed en zal zijn of haar eigen temperatuurhuishouding verstoren.

Om te bepalen of je kind het warm of koud heeft, kun je aan de handjes en voetjes voelen. Zijn deze warm, dan heeft het niet meer kleding nodig. Doe dit ook met inbakeren. Als de temperaturen hoog zijn, is het belangrijk dat het hoofd van de baby vrij blijft. Daar raakt het overtollige warmte door kwijt.

Een baby of dreumes kan natuurlijk geen uitleg over een gezonde ademhaling begrijpen. Maar je kunt al vroeg beginnen met een natuurlijke manier om deze gezonde ademhaling te bevorderen.

Beter ademhalen voor kinderen (2 tot 14 jaar)

Kinderen vanaf 12 tot 14 jaar kunnen eventueel in een groep met volwassenen de cursus volgen. Voor jongere kinderen zijn er sessies mogelijk bij een therapeut, waar ze samen met hun ouders naartoe kunnen. Vaak heeft een kind maar 3 sessies nodig om de basis onder de knie te krijgen en kun je thuis verder werken. Er zijn eenvoudige oefeningen die je thuis met je kind kunt doen, die je kind helpen bewust te worden en te blijven van zijn ademhaling.

Met deze oefeningen kun je snel vooruitgang boeken. Het voordeel is namelijk, dat kinderen een andere manier van ademen snel oppakken, omdat ze heel flexibel zijn. Daarnaast hebben ze nog maar een korte ziektegeschiedenis. Hun lichaam past zich snel aan.

Het is wel belangrijk dat ouders zelf de Buteyko ademtechniek onder de knie hebben en begrijpen wat een gezonde ademhaling inhoudt. Kinderen leren natuurlijk ook heel goed door een voorbeeld. Als je bepaalde adviezen geeft aan je kind, werkt het wel beter als je zelf deze technieken ook toepast.

Ademhaling thuis oefenen met kinderen

Er zijn verschillende oefeningen die je thuis met je kind kunt doen. Elke oefening is een stap die genomen wordt, om tot een gezonde ademhaling te komen.

1. Ademen als muisjes
2. De stappen oefening

1. De muisjes oefening

Deze oefening sluit goed aan bij de belevingswereld van kinderen, maar leert ze een van de belangrijkste kenmerken van een gezonde ademhaling. Het maakt ze bewust van hoe ze nu ademen en hoe ze beter zouden kunnen ademhalen, door het voorbeeld te geven van de muis en de olifant.

Je kunt dit levendig maken door plaatjes erbij te zoeken van een muis en een olifant. Vertel bij de olifant dat deze heel groot is, en dat zijn ademhaling luid is en veel wind veroorzaakt. Laat je kind zijn ogen dicht doen en zijn wijsvinger uitsteken. Blaas nu tegen de vinger.

Kijk dan samen naar het muisje. Dit is heel klein en zacht. Kun je hem horen ademhalen? Doe alsof het kind de muis in zijn hand vast heeft. Als het kind zijn ogen dicht doet, en zijn wijsvinger voor de neus van de muis houdt, zal het geen ademhaling voelen.

Nu is het tijd om te zien hoe het kind zelf ademhaalt. Doet het dat als de olifant of als de muis? Test dit samen door je wijsvinger onder je neus te houden. Nu mag het kind proberen te ademen als de muis: zacht en licht. Het kan voor een kind best raar aanvoelen om zo adem te halen, maar na verloop van tijd zal het steeds normaler worden.

Leg ook het verband met het feit dat het zal helpen als je bepaalde klachten hebt, zoals bij astma. Ademhalen als een olifant is de oorzaak van hoesten en benauwdheid. Als je leert ademhalen als een muisje, gaat dit snel over.

2. De stappen oefening

Met deze oefening kun je de Controle Pauze (CP) van je kind vaststellen. De CP is een goede manier om te bepalen hoe gezond jouw ademhaling is. Normaal gesproken wordt dit op de volgende manier gedaan (bij volwassenen). Haal enkele minuten rustig adem. Na een uitademing houd je de adem vast en ga je de seconden tellen. Op het moment dat je lichaam aangeeft dat het weer wil ademhalen, doe je dat en kijk je hoeveel seconden er op de klok stonden. Hoe hoger je CP, hoe gezonder je ademhaling.

Voor een kind is dit moeilijk op deze manier vast te stellen. Maar je kunt dit op een andere manier bepalen. Begin ermee dat het kind stilstaat en rustig ademhaalt door de neus. Laat het dan zijn neus dichtknijpen met duim en wijsvinger. Het is het handigste om dit van bovenaf te doen, zodat je zijn of haar mond nog kan zien, zodat je zeker weet dat je kind door de neus ademt.

Nu kan je kind rond gaan lopen door de kamer, met een dichtgeknepen neus. Tel het aantal stappen dat het kan volmaken, tot het echt wil ademhalen. Noteer elke keer hoeveel stappen er genomen zijn. Als je kind ademhaalt, moet het direct stilstaan.

Na het lopen is het eerste wat het kind dan wil doen, diep inademen. Het punt van de oefening is juist om dit te voorkomen. Door zijn adem in te houden, is de hoeveelheid CO2 enorm toegenomen, en dat is het lichaam niet gewend. Toch is het van belang dat deze CO2 behouden blijft. Dus probeer te voorkomen dat het kind gaat hijgen en herinner het aan het muisje: een rustige en lichte ademhaling.

Als je elke keer dat je de oefening doet het aantal stappen noteert, zul je zien dat je kind langzaamaan meer stappen kan afleggen. Het is alleen niet de bedoeling dat het een wedstrijd wordt. De verbetering zal in het tempo van het kind gaan, hoe snel het gaat is niet belangrijk.

Met deze twee oefeningen kun je goed duidelijk maken hoe er geademd zou moeten worden. Als het kind merkt dat de symptomen van bijvoorbeeld astma minder worden, zal het gemotiveerd zijn om de oefeningen te doen. Als het een aanval voelt aankomen, zal een kind terug kunnen grijpen naar de ademhaling van het muisje. Dat kan de aanval stoppen. Lukt dit nog niet, dan kan het natuurlijk altijd zijn medicatie nemen.

Waar op letten als je thuis oefent met kinderen?

Regelmatig Buteyko ademhaling oefenen

Als je net begint met de Buteyko oefeningen, is het belangrijk deze minstens drie keer per dag met je kind te doen. Het is nu eenmaal zo dat je de hele dag door ademhaalt en als je daar iets in wilt veranderen, zul je dat regelmatig moeten oefenen. Het duurt lang voor je iets dat zo ingesleten is, kunt aanpassen. Gelukkig zijn kinderen flexibel en leren ze snel. Het zal dus niet lang duren voor ze het oppikken.

Houd vinger aan de pols

Over het algemeen is het nodig om tenminste 4 tot 6 weken lang elke dag te oefenen. Het duurt wel zo lang voordat het gedrag van je kind kan veranderen. In het begin kunnen klachten nog terugkomen. Je kind krijgt bijvoorbeeld een verstopte neus of kriebelhoest. Je kunt dan gelijk weer de Stappen oefening doen om te zien of het aantal stappen is teruggelopen en je kind bewust te maken van zijn of haar ademhaling. Vaak is het doen van de oefening genoeg om de klachten te laten verdwijnen. Kinderen nemen dit snel over en zullen zelf op hun ademhaling gaan letten om zo’n klacht te voorkomen.

Maak de gebaren

Door de gebaren te gebruiken (muisje in de hand, vinger onder de neus om de ademhaling te voelen) kunnen kinderen veel gemakkelijker en sneller leren. Het maakt het meer beeldend, ze hebben er houvast aan en de symboliek maakt het gemakkelijker te begrijpen. Heeft je kind het benauwd, vouw zijn hand tot een kommetje (om het muisje vast te houden) en hij herinnert zich snel wat de bedoeling is. Adem als een muisje, en de benauwdheid zal snel minder worden.

Tips voor het slapen

Ook je oudere kind kun je helpen met een gezonde slaaphouding. Het slapen op de rug bevordert een te diepe ademhaling. Als je overdag hard werkt aan een gezonde manier van ademen kun je dit alles teniet doen, als je kind ‘s nachts op zijn rug slaapt met zijn mond open. Hier kun je iets aan doen.

Tape gebruiken

De eerste oplossing is het gebruiken van een stukje tape om de lippen op elkaar te houden. Het gaat hier om een klein stukje verbandtape (die niet heel sterk plakt) dat je overdwars over de lippen plakt als het kind gaat slapen. Het zorgt ervoor dat de mond dicht blijft. Het beste is om dit ‘s middags al te laten zien en aan je kind te vertellen wat de bedoeling is. Zoals gezegd, een voorbeeld werkt goed en je kunt dit dus voordoen en zelf ook gebruiken.

Wees er gerust op dat je kind gewoon door de neus zal ademen. Indien hij of zij benauwd zou worden, zal het in de slaap het stukje tape er zelf vanaf halen. Elk uur dat je kind met de mond dicht slaapt, is mooi meegenomen. Als je kind er meer aan went, kun je ‘s nachts controleren of de tape er nog op zit en indien nodig er weer een nieuw stukje opplakken. Het lichaam zal gaan wennen aan slapen met de mond dicht en uiteindelijk is de tape niet meer nodig.

Slapen met een band

Een ander nuttig hulpmiddel is een band (of een sjaal) om het middenrif om een te diepe ademhaling te voorkomen, eigenlijk vergelijkbaar met het inbakeren. Je bindt een katoenen band om het middel, boven de navel aan de onderkant van de ribbenkast. De band moet strak genoeg zitten om de ademhaling te beperken, maar het moet niet oncomfortabel zitten. Je knoopt deze op de rug vast. Dit helpt ook meteen om te voorkomen dat je kind op de rug gaat slapen.

Je kunt later op de avond of ‘s nachts controleren of de band nog vast zit. Zo niet, dan knoop je hem weer vast. Wees je ervan bewust dat deze band voor kind met astma of andere ademhalingsproblemen best angstaanjagend kan zijn. Het herinnert je kind aan de benauwdheid die hij of zij tijdens een astma aanval kan voelen. Laat je kind er overdag mee kennis maken en dan af en toe omdoen. Dwing je kind niet om met de band te slapen. De verhoogde stress maakt een rustige ademhaling toch al onmogelijk.